TTCT – LTS: Fan fiction – tạm dịch: tiểu thuyết của người hâm mộ – là một hiện tượng đang lớn mạnh cùng sự phát triển của Internet, được tác giả Lev Grossman nhận dạng trên tuần san Time.
Tiểu thuyết của người hâm mộ
| Ảnh: Time |
J.K. Rowling có lẽ sẽ không viết thêm quyển sách nào về Harry Potter nữa. Nhưng điều đó không có nghĩa là sẽ không còn sách về Harry Potter. Nó chỉ có nghĩa là những quyển sách mới về Harry Potter sẽ không phải là của J.K. Rowling, mà là của những tác giả như Racheline Maltese.
“Những người đối thoại với văn hóa”
|
“Cắt, dán, trích dẫn, chép theo mẫu, pha trộn lại… trở thành những động thái chính của một thứ biểu hiện văn hóa, và tiểu thuyết hâm mộ là một phần của văn hóa đó. Nó thách thức mọi điều chúng ta đã biết về nghệ thuật và sáng tạo” |
Maltese, 38 tuổi, là một diễn viên và là một tác giả chuyên nghiệp – nhà báo, nhà phê bình văn hóa, tiểu thuyết gia, nhà thơ. Maltese sống ở New York (Mỹ), hâm mộ Harry Potter. Bà từng viết các câu chuyện về Harry và những nhân vật khác của tuyến truyện Harry Potter rồi đưa chúng lên mạng.
Nữ tác giả này tâm sự: “Với tôi, đây giống như bài tập sáng tạo vậy. Bạn đã biết các nhân vật. Bạn áp chúng vào một số hoàn cảnh nhất định rồi đợi xem điều gì xảy ra”.
Maltese là một trong những tác giả của thể loại “tiểu thuyết của người hâm mộ”, tức là những truyện ngắn hoặc tiểu thuyết do người hâm mộ viết nên, sử dụng nhân vật của các tác phẩm sáng tạo chuyên nghiệp mà họ yêu thích.
Lev Grossman định nghĩa nửa đùa nửa thật: “Tiểu thuyết của người hâm mộ là một dạng mà văn học có thể được tái sinh từ tro tàn sau một cuộc tận thế hạt nhân nhờ tay những người hâm mộ… bị kẹt trong một hầm trú ẩn kín mít. Họ viết không vì tiền mà đưa lên mạng để thỏa mãn. Họ không phải là những kẻ say mê một cách lặng lẽ hay người tiêu dùng truyền thông quen nằm ì trên xô pha”. Theo Lev Grossman: “Khi văn hóa trò chuyện với họ, họ là những người nói lại với văn hóa bằng ngôn ngữ của riêng mình”.
Cho đến nay tiểu thuyết của người hâm mộ là một hiện tượng văn hóa tương đương với… bóng đêm: người ta không thể thấy được họ, nhưng cùng lúc đó họ đông chưa từng thấy. Các tiểu thuyết của người hâm mộ có trước cả Internet, nhưng web đã làm chúng bộc lộ mình dễ dàng hơn, dễ được lắng nghe hơn. Có các loại tiểu thuyết này dựa trên sách, phim, các sô truyền hình, video game, kịch, nhạc kịch, các băng nhạc rock…
Trong nhiều trường hợp, khối lượng các tiểu thuyết của người hâm mộ này, xuất phát từ một tác phẩm nào đó, còn nhiều hơn chính bản thân tác phẩm đó; và trong một số trường hợp chất lượng còn cao hơn nguyên bản! FanFiction.net, kho lưu trữ lớn nhất trên mạng, chứa tới 2 triệu tác phẩm của người hâm mộ, từ những truyện rất ngắn đến những tiểu thuyết đồ sộ. Chỉ riêng Harry Potter thôi đã có tới 526.085 “tác phẩm” phụ họa của người hâm mộ.
Những nhà tiếp thị, hay những kẻ bắt cóc?
Không ai có thể kiếm tiền từ các tiểu thuyết của người hâm mộ này, nhưng có ai mất tiền cho nó không thì lại là một câu hỏi khác. Những người sáng tạo các nguyên bản được người hâm mộ vay mượn nhân vật, hiện đang chia rẽ quanh vấn đề này.
Rowling và Stephenie Meyer đã cho phép người hâm mộ vay mượn từ Harry Potter và Chạng vạng bởi dù sao hiện tượng tiểu thuyết hâm mộ này đã vận hành như một nhà tiếp thị hoành tráng nhất cho tác phẩm của họ. Nhưng những tác giả khác đang cân nhắc nạn vi phạm bản quyền, hơn thế nữa, vi phạm cảm xúc của tác giả đối với “con đẻ” của mình. Các tác giả có cảm tưởng các nhân vật của mình đã bị người lạ bắt cóc vậy.
Orson Scott Card, tác giả Ender’s games, từng viết: “Tôi sẽ kiện, bởi nếu tôi không hành động mạnh mẽ bảo vệ tác quyền của mình, tôi sẽ đánh mất nó. Và tiểu thuyết hâm mộ cũng là đòn tấn công vào các phương tiện sinh sống của tôi”. Anne Rice cũng viết: “Tôi không cho phép tiểu thuyết hâm mộ. Các nhân vật của tôi được bảo vệ tác quyền”! Vẫn còn rất nhiều tranh cãi quanh loại tiểu thuyết kỳ lạ này.
Grossman kết luận: “Liệu có phải là nghệ thuật khi tạo nên những thứ mới hoặc chuyển đổi những dữ liệu đã có sẵn thành một thứ mới? Cắt, dán, trích dẫn, chép theo mẫu, pha trộn lại… trở thành những động thái chính của một thứ biểu hiện văn hóa, và tiểu thuyết hâm mộ là một phần của văn hóa đó. Nó thách thức mọi điều chúng ta đã biết về nghệ thuật và sáng tạo”.
MINH THƯ (Theo Time, fanfiction.net)
Source: Báo Tuổi Trẻ